Tanzania, kabla ya kuamua kutumia rasmi na kwa kiwango kikubwa maji kutoka Maziwa Makuu ya Victoria, Tanganyika, na Nyasa, lazima izingatie na kuheshimu msururu wa mikataba na sheria za kimataifa zinazosimamia matumizi ya rasilimali za maji zinazopakana na nchi kadhaa.
Na mara nyingi mazungumzo huchukua muda mrefu kabla ya makubaliano.
Matumizi ya maji kutoka kwenye maziwa haya makubwa hayakomei ndani ya mipaka ya Tanzania, bali yanahitaji ridhaa na uratibu wa kikanda kutokana na kuathiri nchi jirani zinazoshiriki vyanzo hivi.
Kwa Maziwa ya Victoria na Tanganyika, msingi mkuu wa sheria za kimataifa unapatikana katika kanuni za utawala bora wa rasilimali za maji za kimataifa.
Mkataba wa Umoja wa Mataifa kuhusu Sheria za Maji ya Kimataifa wa mwaka 1997 ndio mkataba wa msingi unaotoa mfumo wa kisheria wa usimamizi na matumizi ya mito na maziwa ya kimataifa.
Kanuni zake kuu ni pamoja na matumizi ya haki na ya busara, ambayo inahakikisha kwamba matumizi ya maji hayapaswi kuathiri sana nchi nyingine zinazoshiriki rasilimali hiyo, pamoja na wajibu wa kutokusababisha madhara makubwa.
Kuhusu Ziwa Victoria, Mkataba wa Bonde la Mto Nile unahusu moja kwa moja ziwa hili ambalo ni chanzo kikuu cha Mto Nile. Mkataba huu unatoa mfumo wa ushirikiano, usimamizi, na maendeleo ya rasilimali za maji ya Bonde la Nile, ambapo Tanzania ilitia saini Mkataba wa Ushirikiano (CFA).
Aidha, Mkataba wa Jumuiya ya Afrika Mashariki unahimiza nchi wanachama, ikiwemo Tanzania, kushirikiana katika utunzaji na matumizi endelevu ya rasilimali za asili, zikiwemo maji.
Kwa upande wa Ziwa Tanganyika, Mamlaka ya Ziwa Tanganyika (LTA) ni taasisi maalum inayoratibu usimamizi wa ziwa hili kati ya nchi nne zinazopakana nalo, na maamuzi yote ya matumizi makubwa ya maji lazima yapitishwe na kuratibiwa na mamlaka hiyo.
Kwa upande wa Ziwa Nyasa, ambapo kuna mzozo wa muda mrefu wa mipaka ya maji na nchi jirani, mikataba muhimu inajumuisha Kanuni za Jumuiya ya Maendeleo ya Kusini mwa Afrika (SADC) kuhusu Njia za Maji Zinazoshirikiwa.
Mkataba huu unaelekeza nchi wanachama, zikiwemo Tanzania, Malawi, na Msumbiji, kushirikiana katika matumizi na ulinzi wa vyanzo vya maji vinavyoshirikiwa.
Pia, kuna Mikataba ya Kikoloni ya miaka 1890 na 1954 ambayo inahusu hasa mzozo wa mipaka kati ya Tanzania na Malawi, na masuala yoyote ya matumizi ya maji yanapaswa kuzingatia historia ya kisheria ya mipaka na utatuzi wa migogoro.
Kwa ujumla, wajibu wa kimataifa wa Tanzania kabla ya kuanzisha mradi mkubwa wa maji ni kutoa taarifa mapema kwa nchi jirani zinazoshiriki chanzo hicho cha maji kuhusu mipango yoyote inayoweza kuathiri kiwango, ubora, au upatikanaji wa maji.
Pia, inapaswa kufanya Tathmini ya Athari kwa Mazingira ya Kimataifa (EIA) ili kuhakikisha matumizi hayatasababisha madhara makubwa kwa nchi jirani na kuhakikisha matumizi ya maji yataheshimu haki ya nchi nyingine kutumia maji hayo kwa mahitaji yao.
Social Plugin